Voor marktonderzoek waarin de gevolgen van culturele verschillen een belangrijke rol kunnen spelen, is het ook noodzakelijk inzicht te hebben in culturele verschillen. In Nederland heeft ruim 25% van de inwoners een migratieachtergrond. Daaronder vallen bij het CBS zowel mensen die in het buitenland geboren zijn (de eerste generatie), als degenen die in Nederland geboren zijn en van wie ten minste één van hun ouders immigrant was (de tweede generatie). Hiervan is 11% Westers en 14% niet Westers. In de vier grootste steden heeft zelfs meer dan 50% een migratieachtergrond. Bij het adviseren van onze opdrachtgevers in de woon- en woonomgeving sector en zorgverleners wordt steeds vaker gebruik gemaakt van de koppeling tussen DISC leefstijlen en de cultuurverschillen tussen migratielanden.

Om de stap naar de culturele invloeden te maken hebben we meer informatie nodig dan alleen DISC en DISC leefstijlen. Cultuur wordt gedefinieerd als de collectieve mentale programmering die de leden van één groep of categorie mensen onderscheidt van die andere. Hofstede (Culture’s Consequences 2001) geeft aan ‘cultuur is voor een collectief wat persoonlijkheid is voor een individu’ en hij onderscheidt zes cultuur indexen. Een cultuur mag, op basis van de waarnemingen van Hofstede, worden benaderd als zijnde een persoon. In het begin van de 90-er jaren zijn met de organisatiepsycholoog professor Hofstede de uitkomsten van een onderzoek bij Kolpron Consultants / Ecorys Nederland besproken (Reitsma,TESG 86, 1995, 186-190).

In het betreffende onderzoek is ‘de tijd die verloopt tussen het besluit tot het realiseren van een groot infrastructureel werk en de start van de realisatie’ in verschillende Europese landen vastgesteld. In het betreffende onderzoek bleek dat België er gemiddeld 17 maanden verloopt tussen initiatief en start bouw en Frankrijk is dit 20 maanden. In Nederland ligt maar liefst 52 maanden tussen initiatief en start bouw. Voor Duitsland en Zwitserland is dit 53 en in Engeland 67 maanden. De X-as Individueel versus Collectief komt in beide modellen voor. Bij Hofstede wordt deze de IDV-index genoemd. De machtafstand tussen burger en bestuurders (PDI-index bij Hofstede) en de onzekerheidsvermijding door burgers (UAI-index) leveren in een verklarende bijdrage aan het tijdsverloop van – 0,96 en -0,97.

In de rodere D cultuur is men individualistisch en (zeer) expressief. Not In My BackYard (NIMBY) is in de rode cultuur uitgevonden. Voor de blauwe C wereld gelden de krachten van de normatieve traditie sterker. Veranderingen in de machtsverhoudingen duren vele generaties. Een concreet voorbeeld waar DISC leefstijlen en cultuur in Nederland samenkomen is bij het ontwikkelen en beheren van woningen en het ontwikkelen van een woonomgeving. In Den Haag komt bijvoorbeeld internationale functie van tot uitdrukking in de aanwezigheid van inwoners die uit alle mogelijke herkomstgebieden van de wereld afkomstig zijn.

Ongeveer 44% van de inwoners van de Gemeente Den Haag wordt aangeduid als autochtoon. In Nederland als geheel is dit 76%. In Den Haag worden de overige landen van herkomst als 19% Westers en 36% niet-Westers aangeduid. In de onderstaande rechter figuur is de relatieve positie van enkele landen in een combinatie tussen één van de cultuurindexen van professor Hofstede zichtbaar en de DISC leefstijlen zichtbaar. De culturele achtergronden vertalen zich richting woningen, sociale omgevingen en de randvoorwaarden aan de interactiegebieden.

In de middelste figuur is de positie op één van de assen van Hofstede aangegeven van verschillende herkomstlanden van arbeidsmigranten. De verschillende positie geeft enige verklaring aan de effecten van culturele verschillen die zichtbaar zijn tussen migranten uit verschillende landen. In het internationaal kader is een gezamenlijke publicatie met HCSS over het effect van Covid op de internationale geopolitieke verhoudingen interessant om te lezen (Divided we stand, HCSS Global Trends, 2020).

We keren terug naar het wonen in Nederland. In de onderstaande figuur is de DISC leefstijl op nationaalniveau van een aantal landen en gebieden in de linker DISC cirkel geplot op basis van de data van professor Hofstede. De culturele achtergrond is dominant ten opzichte van het individuele DISC profiel en in de rechter figuur zijn de culturele en individuele dominante kenmerken kort aangeduid.

In het diagram is vanuit een internationaal perspectief naar o.a. Nederland, Marokko en Turkije gekeken. Nederland komt cultureel in deze internationale vergelijking meer naar links (individueel en taak / resultaat gericht) en meer naar de extraverte kant van het model te liggen. De inwoners zijn gewend hun mening te laten horen. De Turkse cultuur is introverter, en ook meer op het collectief gericht. Binnen de DISC leefstijlen van de Turkse DISC cirkel zijn de Turkse migranten, zeker veel die als eerste naar Nederland zijn gekomen en ondernemers, meer aan de linkerkant (Rood/Paars/Blauw) van het Turkse DISC diagram te vinden. De Marokkaanse cultuur is in het algemeen ook meer groepsgericht, maar bevindt zich meer aan de extraverte kant van het DISC model. Ook nu zullen de eerste migranten, ondernemers en ambtenaren vaker een Rode, Paarse of Blauwe DISC leefstijl hebben binnen hun eigen cultureel frame.

Deze culturele achtergronden verklaren waarom we in een buurt met veel inwoners met een niet Nederlandse komaf ook inwoners met een Blauwe, Paarse of Aqua leefstijl tegenkomen, terwijl we dit met onze “Nederlandse bril op” in eerste instantie niet zouden verwachten. Vanuit het Nederlandse gezichtspunt zijn Marokkanen overwegend Geel en Turken Lime / Groen. Vanuit hun eigen waarden en normen bezien, zullen Turken en Marokkanen ook DISC begrippen kiezen die aan de linkerkant van het model naar voren komen. Dat geeft een deel van deze bevolkingsgroepen een andere kleur dan wij in eerste instantie met een “Nederlandse bril op” soms denken.

Een gele cultuurleefstijl (Marokko) kenmerkt zich door een meer extravert gedrag en ook het belang van het verbinden met de hele cultuur groep. De samenhang met de hele groep is enerzijds los (minder familie), maar anderzijds ook weer verbonden door de culturele afkomst. Voor de groene leefstijl (Turkse) is de veiligheid van de familie erg belangrijk, maar kan de inbedding in de clan achtige gemeenschap juist weer erg beklemmend zijn.

Kortom: inzicht in de culturele samenstelling van de bewoners van een stad, wijk of  buurt is belangrijk. Het inzicht in de bijbehorende woonwensen wordt steeds belangrijker!

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Douwe Reitsma